12. SINIF COĞRAFYA

Tugay NAYKI

ANADOLU UYGARLIKLARI

Anadolu toprakları, Asya - Avrupa arasındaki jeopolitik konumu, elverişli iklimi, tarım ve hayvancılık olanaklarının çok olması ve ticaret yollarıüzerinde bulunması nedeniyle çok sayıda uygarlığa beşiklik etmiştir. En önemli uygarlık merkezleri Truva (Troy) Alişar, Çatalhöyük ve Alacahöyük' tür.
Hellenistik dönemden itibaren Anadolu, "Anatolia" (Güneşin doğduğu yer) ve Küçük Asya adlarını taşımaktadır. Bugün Türkiye adıyla özdeşleşmiştir.

Mezopotamya ve Mısır kültürünün, anadolu Yarımadası'na taşınmasıyla, Anadolu Uygarlığıoluşmuştur.

HATTİLER
M.Ö. 3. binli yıllarda Anadolu medeniyetini Hattiler kurmuştur. Boğazköy arşivinde yalnızca Hattice veya Hattiçe ve Hititçe olmak üzere çift dille yazılmış metinler vardır.
· Hattilerin dilleri Anadolu'nun yerli halkının dilidir.
· Hattiler zamanla Hititler arasında erimişlerdir.
· Çok tanrılı dine inanmışlardır. Yani politeist bir dindir. Ana tanrıça Annus'tur.
· Hatti kültürü ile ilgili bilgiler Konya - Karahöyük, Kayseri - Kültepe, Acemhöyük ve Horoztepe kazılarında bulunmuştur.
· Hattilerde de her şehrin bir tanrısı vardır.
· Hitit metinlerinde Arinna güneş tanrısının Hatti ülkesini yönettiğinden bahsedilir.
· Hattiler anaerkil bir aile yapısına sahiptir.
· Hattiler savaşçı bir topluluktur.

HİTİTLER
· Anadolu'da kurulan önemli bir devlettir.
· Mezopotamya ve Mısır kültürünü sentezleyerekAnadolu uygarlığını meydana getirmişlerdir.
· Anadolu'ya nereden geldikleri kesin bilinmemekle birlikte Kafkaslar üzerinden Anadolu'ya gelipHattiler ile birleşerek Hitit Uygarlığını kurduklarıtahmin edilmektedir. (M.Ö. 2000)
· Kızılırmak yayında Hattuşaş (Boğazköy- Çorum) başkent olmak üzere devletlerini kurmuşlardır. (M.Ö. 1800)
· Devletin bilinen ilk kralı I. Hattuşil'dir (Labarna).
· Mısırlılar ile M.Ö. 1296'da başlayan Kadeş Savaşı M.Ö. 1280'de sona erdi.
· Hitit KralıIII. Hattuşili ile Mısır Firavunu II. Ramses arasında tarihin bilinen ilk yazılı antlaşması olan Kadeş Antlaşması imzalandı. Anlaşma metninde, Hitit Kraliçesi Puda Hepa'nın da mührü vardır.
· Hitit şehirleri başlangıçta feodal sisteme göre Prensler tarafından yönetilirdi. Bu prensler verilen toprak karşılığında savaş zamanlarında merkezi orduya askeri kuvvet gönderirlerdi. Daha sonraları prenslerin yerine valiler atanarak mer*keziyetçilik sağlanmıştır.
· Halk; köylüler, sanatçılar, tüccarlar ve köleler olarak sınıflara ayrılırdı. Kölelerin mülkiyet hakkı vardı ve başlık parası vererek özgür kadınlarla evlenebilirlerdi.
· Hititlerde aile hukuku gelişmiştir.
· Tarihin ilk medeni kanunu, Hititler tarafından yapılmıştır.
· Hititler çok tanrılı dinlere inanırlardı.
· Sümerlerin Gılgamış Destanı, Hititçe'ye çevrilmiştir. Hititler çivi yazısını ve hiyeroglif yazısını kullanmışlardır. Yazıyı Asurlulardan öğrenmişlerdir.
· Mimarlık ve heykelcilikte oldukça gelişmiş Hitit sanatından günümüze kalan en önemli eser Ala-cahöyük'teki Sfenksli kapıdır. Ayrıca güneş kurslarıünlüdür. Yazılıkaya ve İvriz kabartmaları önemli eserlerindendir.
· Devlet Kral (Tabama), kraliçe (Tavananna) ve ihtiyarlar meclisi (Pankuş) tarafından idare edilirdi.
· Tarihin ilk objektif tarih yazıcılığı olarak kabul edilen Anallar, Hititler tarafından yazılmıştır.
· Atlı savaş arabaları Hititlerin icadıdır.
· Ege göçleri sonucu Hitit İmparatorluğu'nun yıkılmasıyla 1200'lü yıllarda Geç Hitit şehir devletleri dönemi başlamıştır. Hitit kültürünün bir devamı olan bu şehir devletleri M.Ö. 700 yılında Asur hakimiyetine girdi. Karadeniz'den gelen Gaşka ve İran'daki Perslerin etkisiyle tarih sahnesinden silindiler.

FRİGYALILAR
· Hititlerin yıkılmasından sonra Orta Anadolu'da ve Batı Anadolu'da merkezleri Gordion olmak üzere kurulmuştur.
· Kendilerine ait bir alfabeleri vardır.
· Ticaret yollarıüzerinde olmalarına rağmen tarımla uğraşmışlar ve tarımı korumak için ağır cezalar koymuşlardır. (Saban kırmak ve öküz öldürmek idamla cezalandırılırdı.)
· Kuyumculuk ve kaya oymacılığında ilerlemişlerdir.
· Devletin ilk kralı Gordios'tur.
· Devlet, kral Midas döneminde (M.Ö. 676) Kırım'dan gelen Kimmerler tarafından yıkılmıştır.
· Frigler "Kybele" (Büyük ana tanrıça) kültürüne inanırlardı. En büyük tapınakları Passinusta idi. (Balahisarı)
· Bugüne kalan en önemli eserleri 17 metre yüksekliğindeki Midas Mezarıdır.
· Kendilerine ait bir dilleri vardı. Fenike alfabesini kullanmışlardır. Frig dil ve alfabesi henüz çözülmemiştir.
· Friglerin dokuduğu ve Tapates adını taşıyan halı ve kilimler önemlidir.
· Megaron tipi ev mimarisi yaygındır, (bir giriş holü ve bunu izleyen büyük salondan oluşan ev tipi)Tümülüs tipi mezarlar yapmışlardır.
· Yaya askerlerden oluşan ordular kurmuşlardır.

LİDYALILAR
· Kral Giges tarafından M.Ö. 687'de kurulmuştur.
· Gediz ve Küçük Menderes nehirleri arasında bulunan Sard merkezli kurulmuşlardır.
· Mezopotamya'dan Anadolu'ya uzanan ve "Kral Yolu" olarak bilinen ticaret yolunu yapmışlardır.
· En önemli buluşları paradır. Böylece ticarette takasa son vermişlerdir.
· Sürekli ordu yerine paralı ordu bulundurmaları erken yıkılmalarına neden olmuştur.
· Gediz ve Menderes Nehirleri arasında kalan bölgeye Lidya denir. Friglerin yıkılmasından sonra, Frig egemenliğinden kurtulur.
· M.Ö. 546 yılında, Sard şehrini ele geçiren Pers kralı Keyhüsrev, Lidyalıların siyasi varlığına son verdi.
· Ana geçim kaynağı ticarettir.
· Dünyanın bilinen ilk serbest pazarı Sard şehridir. Küçük dükkan ve halka açık gazinoların ilk kurucularıdır.
· Çok tanrılı dine inanmışlardır. (Kybele, Kuvana, Artemis, Artimu vb.)
· Fenike alfabesini kullanmışlardır (26 harfli). Lidce henüz tam olarak çözülememiştir.
· Tümülüs tipi taş-mermer işlemeli mezarlar yapmışlardır.
· Altın işlemeciliği gelişmiş düzeydedir.

İYONLAR (İON)
Dor istilası sonucu Yunanistan'dan kaçan Akalar tarafından kurulmuştur. Egemenlik alanları Milet, Efes, Bergama, Foça ve İzmir yöresidir.
· Akdeniz ve Karadeniz'de ticaret kolonileri kurmuşlar, Fenikelilerden etkilenmişlerdir.
· Ticaret yollarıüzerinde bulundukları için kültür alanında gelişmişlerdir. Matematikte; Tholes, Pisa-gor, Felsefede; Diyojen, tıpta; Hipokrat, tarihte; Heredot gibi bilim adamları bu dönemde yetişmiştir.
· Pisagor ilk kez dünyanın yuvarlak olduğunu ileri sürmüş, matematik ve geometriye bilimsellik kazandırmıştır.
· İyonya'da özgür düşüncenin varlığı, felsefenin doğmasını sağlamıştır.
· Her birisi bağımsız bir devlet olan İyon şehirleri önceleri krallıktı. M.Ö. 800'lü yıllardan itibaren asillerin kurduğu oligarşik hükümetler son olarak da demokratik hükümetler şeklinde devam etmiştir.
· Karadeniz'de kendilerine bağlı koloni şehirleri olan Sinop, Samsun ve Trabzon'u kurmuşlardır.
· Fenike alfabesini kullanmışlardır. En önemli edebiyatçılarıİzmirli Homeros'tur. En önemli eseri İl-yada ve Odyseia'dır.
· Dünyanın yedi harikası arasında gösterilen Efes Artemis Tapınağı'nıinşa ettiler.
· Şehir devletleri halinde yaşayan İyonlar, Persler tarafından yıkılmışlardır.

URARTULAR
· Başkentleri Van yakınlarındaki Tuşpa'dır. Tarım, maden işlemeciliği, kabartma, kaya oymacılığı, resimli eşya yapımı ve mimaride ilerlemişlerdir.
· Hurriler tarafından kurulan devletin kurucusu I. Sardur'dur.
· Urartular, Medler ve İskitler tarafından yıkılmıştır.
· Krallıkla yönetilen Urartularda ülke eyaletlere ayrılmıştı. Eyaletleri En-nam denilen valiler yönetiyordu.
· Çok tanrılı dine inanmışlardır. Ahiret inançları güçlüdür.
· Yazı olarak Asurlulardan aldıklarıçivi yazısını ve az da olsa resim yazısını kullanmışlardır. Dilleri Türkçe'yi andırır.
· Eski Ön Asya'nın gerçek maden ustalarıdır.
· Kaya oymacılığı sanatında ilerlediler. Urartulardan günümüze Van kalesi, Çavuştepe, Erzincan'da ise Altıntepe harabeleri kalmıştır.

EGE UYGARLIKLARI
Bugünkü Ege ve Batı Anadolu Bölgesi, Mora Yarımadası Yunanistan ve Girit çevresinde kurulmuş uygarlıklardır. Ege Uygarlıklarımın ilk aşamasını Girit Uygarlığı oluşturur. Daha sonra Miken ve yunan Uygarlıkları doğmuştur.

GİRİT UYGARLIĞI

· M.Ö. 3000-1200 yılları arasında, Girit'te kurulmuştur. Ege'de bilinen en eski uygarlıktır.
· Gemicilik ve ticarette ilerledikleri için Mısır, Kıbrıs ve Suriye ile ticari ilişkilerini geliştirdiler.
· Ön Asya ve Mısır Uygarlığından etkilenmişlerdir.
· Akalar tarafından yıkılmıştır.
· En önemli mimari eserleri Knossos Sarayı'dır.

MİKEN UYGARLIĞI (AKALAR)
· M.Ö. 2000'li yıllarda Girit Uygarlığfna son veren Akalar tarafından kurulmuştur.
· Siyasi tarihlerini ilgilendiren en önemli olay Truva Savaşları'dır.
· En önemli mimari eserleri Kuyu Mezarları'dır.Dorlar tarafından ortadan kaldırılmıştır.
· Uygarlık tarihinin en önemli olayı, Homeros'un İlyada adlı destanına konu olan Truva Savaşlarıdır. Savaşın temel nedeni deniz yolu ticaretinde üstünlük sağlama çabasıdır. Truva savaşları kral Agamemnon zamanında yapılmıştır.
· Çok tanrılı dine inanmışlar ve krallıkla yönetilmişlerdir.
· En önemli merkezleri Miken ve Trins'tir. YUNAN UYGARLIĞI
· M.Ö. 1200 lü yıllarda Yunanistan'a göçen Dorlar tarafından kurulmuştur. Önceleri krallık ile yönetilirlerken sonraları demokrasi ve tiranlık yönetim-leriyle idare edilmişlerdir. Krallık döneminde başlayan halk sınıflaşması sınıflar arası çekişmeyi de beraberinde getirmiştir.
· İlk defa Drakon tarafından kanunlar yapıldı. Soyluları koruyan ve alt tabakaya ağır cezalar getiren bu kanunlar uzun süre uygulanamadan yenilendi. Solon tarafından yapılan kanunlar biraz daha ılımlıdır. Köylü borçlarını affeden Solon, borçlarından dolayı köleliğe düşenleri kurtaran yasalar çıkardı. Dörtyüzler ve Halk Meclisi adında iki meclis kurdu. Klestenes Dönemi'nde Halk Meclisi'nin yanında soylulara ait Beşyüzler Meclisi kuruldu.
· Yunan şehir devletleri siyasi birliği tam olarak sağlayamadılar. Perslerin Yunanistan'a saldırıları karşısında birleşerek Peleponnes Savaşlarında Persleri yenilgiye uğrattılar. MÖ. 337'de Makedonyalıİskender'in egemenliğine girdiler.
· Çok tanrılı dine inanmışlar, tanrılarıölümsüz insanlar şeklinde düşünmüşlerdir.
· tarihte bilinen ilk demokrasi örneklerini vermişlerdir.
· Tanrıları adına dört yılda bir olimpiyat oyunları düzenlemişlerdir. Bu etkinlikler, Yunan şehir devletleri arasında kültürel birlikteliğe yol açtı.
· Ticaretin gelişmesi ile Fenikelilere yakınlık duymuşlar, Fenike Alfabesini kullanmışlar ve geliştirmişlerdir.

__________________
''Bu topraklar bomboş arsalar değildir, adı Vatandır. Vatan; Dünyada, parası, fiyatı, karşılığı, borsası, piyasası olmayan tek şeyin adıdır.''

Nihat GENÇ

Cumhuriyet onurla yaşar! Cumhuriyet bağımsızlıktır, onurumuzdur, dirliğimizdir, bereketimizdir, Nasrettin Hoca'dır, Yunus Emre'dir, bütün bu değerleri çocuklarımıza anlatmaktır. Onur ve şeref kazınmış ve çıkartılmıştır bu topraklardan. Böyle cumhuriyet olacaksa hiç olmasın, yıkılır bir tanesi daha yapılır.

Nihat GENÇ[/SIZE]

Cahit ERAYDIN

Bilgilendirme için teşekkürler Tugay hocam..

__________________

Bütün bu şeraitten daha elim ve daha vahim olmak üzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalalet ve hatta hiyanet içinde bulunabilirler. Hatta bu iktidar sahipleri şahsi menfaatlerini, müstevlilerin siyasi emelleriyle tevhit edebilirler !!!

KEMAL ATATÜRK






Öğretmenler ; Cumhuriyet sizden fikri hür,vicdanı hür,irfanı hür nesiller ister
KEMAL ATATÜRK

Ayşenur KILIÇ

Teşekkürler Tugay hocam...