9.SINIF COĞRAFYA

tegagaic

Ozonun oluşumu ve Yokedilmesi

1- ozonun Oluşum Mekanizması

Atmosferde stratosfer tabakası içerisinde bulunan ozon, ultraviyole radyasyonunun etkisiyle bir taraftan oluşurken, öbür taraftan da yok edilmektedir. Stratosfer tabakasındaki hava kütlesi, sürekli olarak güneşten gelen ultraviyole radyasyon tarafından şiddetli olarak etkilenmektedir. Bu aşamada, yer yüzeyindeki canlılar için büyük bir tehlike oluşturan Ultraviyole-B (UV-B) ışınlarının tamamına yakını stratosfer tabakasındaki ozon tarafından emilmektedir.
Bu işlem,
O3 + h υ ------> O2 + O reaksiyonu şeklinde oluşmaktadır. (λ = Dalga boyu < 243 nm) Bu reaksiyon sonucunda, ozon molekülü parçalanarak bir oksijen molekülü ve bir oksijen atomu açığa çıkmaktadır. Burada h, Plank sabiti; υ, UV-B ışınlarının frekansıdır.

Ozon molekülünün oluşum mekanizması
(http://www.ccpo.odu.edu/SEES/ozone/c.../3_Js/3-01.jpg)
Yukarıdaki reaksiyon sonucu oluşan yeni serbest oksijen molekülü, ozon tabakası içerisindeki oksijen atomu ile reaksiyona girerek tekrar ozon molekülünü (O3) oluşturmaktadır.
O2 + O + M ---------> O3 + M
Burada M, reaksiyon esnasında açığa çıkan enerjiyi taşıyan üçüncü bir moleküldür
2- Ozonun Yok Edilme Mekanizması

Bir ozon molekülü (O3), ultraviyole radyasyona maruz kaldığında O2 ve O olarak parçalanır. Parçalanma esnasında atomik ve moleküler oksijen kinetik enerji kazanarak ısıyı arttırır ve bu durum atmosfer sıcaklığının yükselmesine neden olur.
Ozon üretimi 240 nm’den daha kısa dalga boylu ultraviyole radyasyon tarafından sağlanır. Ozonun parçalanması ise 320 nm’den yüksek uzun dalga boylu ve 400 ile 700 nm aralığındaki kısa dalga boylu ultraviyole radyasyona maruz kaldığında meydana gelir. Ozon üretim ve parçalanma bölgesinin oluşturulmasında, daha uzun dalga boylu fotonlar atmosferin içine daha kolay işlemektedir. Bir ozon molekülü düşük enerjili ultraviyole radyasyonu emse bile, parçalanarak oksijen molekülüne ve serbest oksijen atomuna dönüşebilmektedir (http://daac.gsfc.nasa.gov/upperatm/ozone_cycle.html).
Ozonu yok eden başlıca kimyasal maddeler hidrojen, azot, klor ve brom içeren bileşiklerdir. X olarak HOx, ClOx, NOx veya BrOx, köklerinden biri alınırsa ozonu tahrip eden genel reaksiyon
X + O3 -------> XO + O2
XO + O -------> X + O2
-----------------------
O + O3 -------> O2 + O2
olarak gösterilebilir (http://vortex.nsstc.uah.edu/atmchem/classes/ats620/stratosphere. doc).
Burada bir tek katalizörün binlerce ozonu yok edebileceğine dikkat edilmelidir. Özellikle ClOx ve BrOx’in birlikte katalitik etkisi aşağı stratosferde ozonun tahrip edilmesinde temel rolü oynar.
BrO + ClO -------> Br + Cl + O2
Br + O3 -------> BrO + O2
Cl + O3 -------> ClO + O2
-----------------------
2O3 --------------> 3O2

Klor (Cl) atomunun ozon molekülünü parçalama ve yok etme mekanizması
(http://earthobservatory.nasa.gov/Library/Ozone/ozone_2.html).
3- Ozonu Yok Eden Başlıca Kimyasal Bileşikler ve Özellikleri

Ozonu tahrip eden başlıca kimyasal bileşikler kloroflorokarbonlar (CFC2), karbon tetraklorür, metil kloroform, metan ve azot oksit gibi sanayide bolca kullanılan maddelerdir (Çizelge 2). Bunların kullanım yerleri, toplam içindeki payı ve atmosfer içindeki ömürleri aşağıdaki çizelgede verilmiştir.
Çizelge: Ozonu yok eden başlıca kimyasal bileşikler.İsmiFormülüKullanım YeriYüzde (%) PayıÖmrü (Yıl)Halon-1301CBrF3Yangın Söndürücüler4110Metil kloroformCH3CCl33Solventler58K arbon tetraklorürCCl4Solventler867CF C-113C2Cl3F3Solventler1290CFC-11CCl3FAerosoller, Köpükler, Soğutucular2674CFC-12CCl2F2Aerosoller, Köpükler, Soğutucular, Klimalar45111
Ozon tabakasının incelmesi, daha fazla UV radyasyonunun yer yüzeyine ulaşması anlamına gelmektedir. Bu nedenle ozon UV-B radyasyonunun çoğunu emerek biyosferi korur ve yaşadığımız çevrede yaşamsal rol oynar. Bütün teorik ve deneysel çalışmalar göstermektedir ki, CFCs ve halonlar’ın atmosfere salınması, özellikle ilkbahar döneminde ozon tabakasının daha fazla yok olmasına ve Antarktik ozon deliğinin daha belirgin olarak ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

Kloroflorokarbon (CFC) molekülü
(http://daac.gsfc.nasa.gov/upperatm/image_index.html)

__________________
Hayat, silgi kullanmadan resim yapma sanatıdır.

didanlı

teşekkür ederim.kimya dersi gibi olmuş

__________________
COĞRAFYA AYAKLARLA ÖĞRENİLİR/ÖĞRETİLİR

Cahit ERAYDIN

didanlı Nickli Üyeden Alıntı

teşekkür ederim.kimya dersi gibi olmuş

İşte coğrafya böyle bir bilim dalı ,her çiçekten bal alması gerekiyor,birde coğrafyayı sevmezlerioysaki ne kadar önemli bir bilim dalıdır..

Aydan hanım teşekkürler..

__________________

Bütün bu şeraitten daha elim ve daha vahim olmak üzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalalet ve hatta hiyanet içinde bulunabilirler. Hatta bu iktidar sahipleri şahsi menfaatlerini, müstevlilerin siyasi emelleriyle tevhit edebilirler !!!

KEMAL ATATÜRK






Öğretmenler ; Cumhuriyet sizden fikri hür,vicdanı hür,irfanı hür nesiller ister
KEMAL ATATÜRK

Tuğba YILDIRIM

Paylaşımınız için teşekkürler Aydan hanım

Ayşenur KILIÇ

Teşekkürler Aydan hocam