Dünya'da ve Türkiye'de ENLER..
 

Harita Bilgisi

*Harita ve plânın en önemli özelliğinin, kuşbakışı çizim ve ölçeğinin olmasıdır.
*Krokiyi harita ve plândan ayıran tek özellik kabataslak olmasıdır.
*Haritalarda bozulma en fazla kutuplarda, en az Ekvator'dadır.
*Haritalarda en fazla ayrıntı plânlarda, en az ayrıntı Atlas Haritalarındadır.
*Büyük Ölçekli haritaların; en olumlu özellikleri ayrıntısının çok ve bozulma oranının az olmasıdır. En olumsuz özellikleri ise, gösterdiği alanın az olması ve duvarda fazla yer kaplamasıdır.

*Küçük Ölçekli haritaların; en olumlu özellikleri gösterdiği alanın fazla olması ve duvarda az yer kaplamasıdır.
*Yeryüzü şekillerinin haritalarda gösterilme metodundan; en kullanışlısı izohips metodudur. *Tapoğrafya yüzeyini (engebeleri) en iyi ifade eden metod arama metodudur. Her ikisini birden ifade eden en iyi metod kabartma yöntemidir.

İzohipslerde;
*En fazla eğitim;çizgilerin sık olduğu yerde,
**En az eğitim;çizgilerin seyrek olduğu yerlerdedir.

Çizgilerin en sık olduğu yerde;
*En fazla aşındırma,
**En zor tırmanma,
***En kısa uzunluk vardır.

İzohipslerde;
*En yüksek noktayı en içteki çizgi,
**En alçak noktayı en dıştaki çizgi gösterir.

İzobarlarda;
*En derin noktayı, en içteki eğri,
**En sığ yeri en dıştaki eğri gösterir.

İklim

*En önemli atmosfer tabakası Troposfer'dir.
**Güneşten alınan enerji miktarı en çok ışınların düşme açısına bağlıdır.
***En büyük açıyla güneş ışınlarını alan yerler, dönenceler arasıdır.

Dünyada;
*En yüksek sıcaklıklar dönenceler civarında görülür.
**En düşük sıcaklıklar orta kuşak karalarının iç kısımlarında olur.

Türkiye'de;
*En yüksek sıcaklıklar Güneydoğu da, en düşük sıcaklıklar Kuzeydoğudadır.
**Basınç, en yüksek 30 derece enlemlerindedir. (Suptropikal-Dinamik Yüksek Basınç)
***Bir izobar haritasında çizgilerin en sık olduğu yerde rüzgar en hızlı eser ve en kısa yolu takip eder.
****Havanın taşıyabileceği en fazla neme maksimum nem yada doyma noktası denir.


Yağışın oluşması için;
*En önce havanın yükselmesi gerekir.
**En çok konveksiyon yağış, Ekvator çevresinde görülür.

Dünyada;
*Yağış rejimi düzenli bir şekilde en fazla yağış alan yer Ekvatoral Bölgedir.
**Yağış rejimi düzensiz olarak en fazla yağış alan yer Muson Asyasıdır.
***En az yağış 30 derece enlemleri civarındadır.

Türkiye'de;
*En fazla yağış Doğu Karadeniz'de,
**En az yağış Tuz gölü civarında,
***En kurak Güneydoğu Anadolu'dur.


-En sıcak iklim ekvatoral iklimdir.
-En soğuk iklim kutup iklimidir.
-En fazla günlük sıcaklık farkı çöl ikliminde, görülür.
-En az günlük sıcaklık farkı Ekvatoral iklimde görülür.
-En fazla yıllık sıcaklık farkı Karasal iklimdedir.
-En az yıllık sıcaklık farkı Ekvatoral iklimdedir.
-En düzenli yağış rejimi Ekvatoral iklimdedir.
-En düzensiz yağış rejimi çöl iklimindedir.
-En çok kışın yağış alan iklim Akdeniz iklimidir.
-En çok sonbaharda yağış alan iklimler ılıman okyanus iklimi ve Karadeniz iklimidir.
-En çok yağışı ilkbahar ve sonbaharda alan iklim Ekvatoral iklimdir.
-Yağış rejimleri birbirine en çok benzeyen iklimler; Muson,Savan ve şiddetli Karasal iklimlerdir.

Tarım ve Ekonomi


-En fazla intansif tarım Batı Avrupa ülkelerinde uygulanır.
-En fazla kakao; Brezilya'da üretilir.
-En çok kauçuk ABD'de üretilir.
-En çok hurma; Irak, Mısır, Arap ülkelerinde üretilir.
-En fazla yer fıstığı; Hindistan'da üretilir.
-En fazla pamuk; BDT ve ABD'de üretilir.
-En çok çay; Hindistan, Çin ve Srilanka'da üretilir.
-En çok portakal; ABD ve Brezilya'da üretilir.
-En çok muz; Brezilya, Hindistan, Filipinler, Endonezya ve Ekvatorda üretilir.
-En çok pirinç; Muson Asya'sında üretilir.
-En çok mısır; ABD'de üretilir.
-En çok buğday; ABD, BDT, Kanada, Arjantin, Türkiye ve Hindistan'da üretilir.
-En fazla fındık; Türkiye'de üretilir.
-En fazla incir; Türkiye'de üretilir.





Dünya'nın Şekli ve Hareketleri

Dünyanın geoid olmasının en önemli sonuçları:

Ekvator yarıçapının kutuplar yarıçapından fazla olması,
Yerçekiminin en az Ekvator'da, en fazla kutuplarda olmasıdır.

Dünyanın yuvarlak olmasının en önemli sonuçları;

*Güneş ışınlarının düşme açısı;
*En büyük Ekvator'da
*En küçük kutuplarda olması
Dünyanın dönüş hızının;
*En fazla Ekvator'da
**En az kutuplarda olmasıdır.
İki meridyen arası uzaklığın;
*En fazla Ekvator’da,
**En az kutuplarda olmasıdır.

-Eksen eğikliğinin en önemli sonucu mevsimlerin oluşmasıdır.
-Eksen eğikliğinin en önemli sonucu mevsimlerin oluşturması ve dönencelerin sınırını belirlemesidir.

Dünyanın yıllık hareketi sırasında Güneş'e;
*En uzak olduğu an günötedir. (4 Temmuz)
**En yakın olduğu an gün beridir. (3 Ocak)
Dünyanın yörüngesinin elips olmasının en önemli sonucu mevsim sürelerinin farklı olmasıdır.

21 Mart ve 23 Eylül'de Ekvator'da;

*Gölge boyu en kısa,
**Isınma en fazla, aydınlatılan alan en dar,
***Işınların yere değme açısı en büyük,
****Işınların atmosferde tutulması en az,
*****Işınların atmosferde aldığı yol en kısa,
******Işınların geri yansıması en azdır,

21 Haziran'da Kuzey yarımkürede;

*En uzun gündüz,
**En kısa gece,
***En kısa gölge,
****En Yüksek sıcaklıklar yaşanır.

21 Aralık'ta; Güney yarım kürede;

*En uzun gündüz,
**En kısa gece,
***En kısa gölge,
****En yüksek sıcaklıklar yaşanır.
+ Dünyanın şeklinden, günlük ve yıllık hareketinden hiçbir zaman etkilenmeyen özellik: Eksen eğikliğidir.

İç ve Dış Kuvvetler

1-En kısa sürede yeryüzünün şekillenmesi depremler ile olur.
2-En fazla deprem Büyük Okyanus çevresi, Atlas Okyanusu kıyıları, Akdeniz ülkeleri ve Doğu Afrika'da görülür.
3-En az deprem İskandinavya, Doğu Avrupa, Rusya, Kanada ve Avustralya'da görülür.
Türkiye'de;
1-En fazla deprem, Kuzey Anadolu fay hattı, Batı Anadolu fay hattı ve Güneydoğu fay hattı kuşağında olur.
2-En az deprem, Konya ovası, Taşeli platosu, Mardin eşiği ve Ergene havzasında olur.
3-En şiddetli ve zararlı deprem, tektonik depremdir.
4-Volkanizmanın en olumlu özellikleri verimli topraklar ile kurşun, krom, pirit ve manganez gibi madenleri oluşturmasıdır.
Mekanik çözülme;
1-En fazla çöllerde, kutuplarda ve dağların yüksek yerlerinde görülür.
2-En çok kimyasal çözülme Ekvatoral bölgelerde görülür.
Türkiye'de;
1-En verimli taşınmış toprak alüvyondur.
2-En fazla yıkanmış toprak laterittir.
3-En verimsiz toprak Tundra toprağıdır.
Türkiye'de;
1-En fazla heyelan Doğu Karadeniz'de görülür.
2-En az heyelan İç Anadolu'da görülür.
Dünya'da
1-En geniş havzaya Amazon nehri sahiptir.
2-En yüksek debiye (akıma), Amazon, Kongo, Missisipi ve Nil nehri sahiptir.
3-En düzenli rejime Amazon, Kongo ırmakları sahiptir.
--En çok derine aşındırma akarsu ağzındadır.
--En önemli akarsu aşındırma şekli vadilerdir.
Denge profilini kazanan akarsuda;
1-Eğim en az, hız en az, enerji en az, denizden yükseklik en azdır.
2-Türkiye'de rüzgârların en etkili olduğu bölge İç Anadolu'dur.
3-Dalga aşındırması en fazla dik kıyılarda etkili olur.
Türkiye'de;
1-En fazla falez (yalıyar) Karadeniz kıyılarındadır.
2-Gel-git en fazla Kuzeybatı Avrupa kıyılarında görülür.
3-Gel-git en belirgin; Bir ay içinde dolunay zamanı, yıl içinde ekinokslarda görülür.

Nüfus ve Yerleşme

Dünyada;
*En sık nüfuslu yerler; Güneydoğu Asya, Avrupa ve Kuzey Amerikanın doğusudur.
**Kutup bölgeleri, çöller, yüksek dağlar ve Ekvatoral bölgelerin alçak yerleridir. (Amazon ve Kango boyları)
Dünyada;
*En fazla nüfus artışı Afrika, Güney Amerika ve Güney Asya'dadır.
**En az nüfus artışı Avrupa'dadır.

Türkiye'de;
*En sık nüfuslu bölüm, Çatalca-Kocaeli bölümüdür.
**En seyrek nüfuslu bölüm, Hakkari bölümüdür.
***En hızlı nüfusu artan il, İstanbul'dur. (sürekli göç sebebi ile)
Türkiye'de;
*En çok göç alan il, İstanbul'dur.
**En çok göç veren iller, Artvin ve Rize'dir.

Gelişmiş bir ülke ile geri kalmış bir ülke karşılaştırıldığında; Gelişmiş ülkelerde;

1-Orta yaş nüfus en azdır.
2-Genç nüfus en azdır.
3-Ortalama yaşam süresi en uzundur.
4-Doğurganlık en azdır.
5-Sanayi gelirleri en fazladır.
6-Tarım gelirleri en azdır.
7-Okur-Yazar oranı en fazladır.
8-Sağlık hizmetleri en fazladır.
9-Milli gelir en fazladır.
10-Sanayi ürünleri ihracatı en fazladır.
11-Tarım ürünleri ihracatı en azdır.
12-Sanayi ürünleri ithalatı en azdır.
13-Tarım ürünleri ithalatı en fazladır.
14-Kent nüfusu en fazladır.
15-Kır nüfusu en azdır.
16-Nüfus artışı en azdır.
17-Üretim en fazladır.
18-İç göç en azdır.
19-Dışarıdan gelen işçi en çoktur.
20-Tarımın iklime bağımlılığı en azdır.
21-İklimin nüfus dağılışına etkisi en azdır.
22-Modern tarım metodu en fazladır.
23-Bağımlı nüfus en azdır.
24-Alt yapı sorunu en azdır.
25-Bebek ölümü en azdır.


Dünyada;

*En fazla nüfuslanmış kıta Asya, en az nüfuslanmış kıta Avustralya'dır.

Türkiye'de;

*En fazla göç veren bölge Karadeniz'dir.
**En az göç veren bölge Marmara'dır.
***En fazla nüfuslanmış bölge Marmara'dır.
****En az nüfuslanmış bölge Güneydoğu Anadolu'dur.