GENEL TOPİK

zumrut_

Kıbrıs hristiyan Tarihi
Yorumlara atla
Türkçe Bildiriler

Doç. Dr. Ata ATUN (Suna ve Ata Atun, Mağusa Tarihini Araştırma ve Yazın VAKFI) TED Ankara Koleji, N.K. Lisesi, Şişli Koleji.
Boston Üniversitesine bağlı Hikma Amerikan Üniv.(B.Sc)
Century Univ. (Texas). M.Sc., Ph.D.
Doktora üstü eğitim. Washington DC
Assoc. Prof. Dr., 1998
Prof. Dr. Kasım 2005Kıbrıs’ın konumu :
Doğu ile Batı arasındaki uluslararası ticaretin kavşak noktasında bulunması.
Orta Doğu krallıklarına yakınlığı.
Kutsal topraklara yakınlığı.
Kendi coğrafyasına özgü çok çeşitli nedenleriyle, tarihin bilinen ilk devirlerinden itibaren Akdeniz etrafında gelişen medeniyetlerin etkisi altında kalmış, önem kazanmış ve bu önemiyle de güncelliğini ve sürekliliğini günümüze değin korumuştur.
Hititlerden başlamak üzere; Mısırlılar, Fenikeliler, Asurlular, Persler, Ptolemiler, Romalılar, Bizanslılar, Araplar, Cenevizliler (Bir kısmı), Lüzinyanlar, Venedikliler (İtalyan), Osmanlılar ve son olarak İngilizler.

Ve; kültürlerin akışkan ve yapışkan olduğu söyleminden de hareketle, kıbrıs adası üzerinde hükümran olan her medeniyetin, bu ada coğrafyasında var olan şehirlere, kasabalara, köylere, dağlara, tepelere, derelere, çaylara, yarlara, uçurumlara, göletlere, göllere, burunlara, körfezlere ve benzeri diğer coğrafik yerlere kendi kültürel mührünü vurması kaçınılmazdı, vurdu da…

Yüzlerce yıldan beri, birçok kez isim değişikliğine uğrayan bu yer adları, bugüne değin yeterince araştırılıp incelenmediği ve elde edilen veriler de kapsamlı bir kitap içerisinde topluca yayınlanmadığı için, Kıbrıs adası yer adlarıyla ilgilenenlerin kimi çalışmalardan elde ettikleri veriler, çoğunlukla, kayıp bilgilerden oluşmuştur.
Herodot’a göre Militus’lu Aristagoras, M.Ö. 500 yıllarında, İran’lılara karşı İyon’lulara yardım etmesi için İsparta kralı Cleomenes’e, bakır bir plak üzerine çizilmiş bir haritada Susa’ya giden yolu göstererek ikna etmiştir


Salamis Savaşı
M.Ö.480 yılında, Yunan filosu [370 Trereme], Pire ile Salamis adası arasındaki kanalda kendisinden kat kat fazla sayıda olan İran filosunu [800 Kalyon] yenerek Kral Xerxes’in Yunan şehirlerine saldırısını erteledi ve Yunan şehir devletleri tekrar birleşme fırsatı bulabildi. Dünyadaki ilk deniz savaşıdır.


M.Ö.500, Bireme teknesi
Bireme : Bir sırada 2 kişi yan yana oturup, üst üste duran 2 kürek çekilerek hareket edilen sistem.
Trereme : 3 Kişi yan yana oturup ve üst üste duran, 3 kürek çekilerek hareket edilen sistem

Apollo Mabedi – Baf
Taş Atıcı Apollo. M. S. 100
Apollon’un sunağına elini sürmeye cüret eden, yakındaki uçurumdan denize fırlatılmaktaydı.

Kıbrıs’ın Medarı İftiharı

FİLOZOF ZENO :
Kitium’da (Antik Larnaka) M.Ö. 326 yılında doğdu. Atina’da Felsefe öğrendikten sonra STOİK FELSEFE OKULU’nu kurdu.
Maddi varlıklar Mutluluk için yeterli değildir. İnsanın mutlu olması için kendisi ve doğa ile barışık olması gerekir.
İsa, [İyi Çoban]

Kıbrıs MÖ 58’den beri Roma İmparatorluğu idaresi altındaydı. Hükümet Merkezi Baf ve Ticaret Merkezi Salamis idi. MS 115 yılında Yahudiler Salamis’te bir isyan
çıkardılar. İsyan ada nüfusunun 250,000 kişisinin öldürülmesi ile bastırıldı ve tüm Yahudiler adadan sürgün edildiler. Bu sürgün, adada Hıristiyanlığın hızlı bir şekilde yayılma-sına yol açtı.
M.S. 23 , KIBRIS

Hz. İsa’nın Azize Katerina ile nişanlanması

Azize Katerina : Salamis Kralı konstantin’in kızı.
Azize Katerina Adası.
Azize Katerina Kilisesi
St. John The Baptist

Peter’in kardeşi olan Andrew, Bethsaida’da balıklıçılık yapmaktaydı. Önceleri Vaftizci John’un müridi oldu ve sonra da Efendisi tarafından Papazlık görevine davet edildi. Bu nedenle Apostolos Andreas’ın dini tanımı “İlk Çağrılan”dır. [O Protoklitos].
Kendisini Vaftiz eden ve göreve çağıran Vaftizci John’dur.
St. Andrew

Gezginlerin Azizidir, bu nedenle taksi ve otobüs şöförleri aynaya asılı olarak Apostolos Andres’ın ikonunu taşırlar. Apostolos Andreas Kilisesini İdari İşler sorumlusu Papa Ioannis Oiconomos [10.09.1827-4.07.1909] yaptırmıştır . Kendi başına bağımsız bir manastır olmayıp Rizo Karpas köyüne bağlı sıradan bir kilisedir.
Hıristiyanlık tarihinin akışını değiştiren olay
Apostol Paul ve Apostol Barnabas, M.S. 45 yılında Baf’ta Roma Konsülü Sergius Paulus ve Üfürükçü Elymus’un huzurunda. Allah kelamını duyan ve Apostollar tarafından gerçekleştirilen mucizeyi gören Sergius hıristiyan olur ve böylece Kıbrıs, dünyada yöneticisi Hıristiyan olan ilk ülke olur.

Kıbrıs Ortodoks Kilisesi
Aziz Barnabas’ın mezarının bulunması Kıbrıs Kilise-sinin Bağımsızlık tarihinin başlangıc olur. O dönemde Bizans imparatoru olan ZENO, Aziz Barnabas’ın mezarının bulunmasından ve kucağında da kendi el yazısı ile yazdığı Aziz Matthew’ün İncil’inin bulunma-sından çok etkilenir ve M.S. 478 yılında Kıbrıs Piskoposuna ayrıcalıklar tanır.

1- Başpiskopos Kırmızı mürekkep ile imza atar.
2- İmparatorluk simgesi olan Mor Cüppe giyebilir.
3- İmparatorluk simgesi olan asa taşyabilir.
4- “Tanrının Kutlu olanı, Nova Justiniana ve Kıbrıs Başpiskoposu” ünvanını kullanabilir.
Bizans İmparatoru Constantin

Büyük Konstantin D. 27 Nis 280, Naissus, (Nis) – Ö. 22 May 337, Ancyrona (İzmit). M.S.312’de ilk Batılı imparator ve MS 324 ‘de tek başına imparator oldu. 330 Yılında İstanbul’u yeniden surlarla çevirerek başkent yaptı. 325 yılında İznik Konseyini topladı. Ortodoks Kilisesinde Aziz olarak kabul edilir
Stavrovouni Kilisesi

M.S. 327 yılında, İmparator Konstanin’in annesi Azize Helena tarafından kuruldu. Yapıldığı yerde put perestlerin tapınağı bulunmaktaydı. Hac için Kutsal Topraklar giden Helena, orada İsa’nın ve Dürüst
Hırsızın çarmıhlarını bulur ve geri dönerken fırtınaya yakalanarak Kıbrıs’a sığınmak zorunda kalır.
Kadınlar sadece Ayia Varvara Manastırına
kadar gelebilirler ve sadece bu manastıra girebilirler.
7. Ekümenik Konsey Toplantısı. Nicaea, M.S. 787

Hıristiyan Dünyasının son Ekümenik Toplantısı
St. Lazarus Kilisesi Meryem ve Marta’nın kardeşi olan Lazarus, Bethani’de yeniden hayata dönünce Kıbrıs’a geldi. Larnaka’nın ilk

Piskoposu’dur. Mezarı MS890’da bulundu ve MS900’da bu kilise inşa edildi.

St. John Chrysostomos Manastırı 1090 A.D.

Aslan Yürekli Richard ve Navarolu Berengeria
Katolik Baskısı
1260 Temmuzunda Papa Alexander IV, Kıbrıs’taki Ortodoks seçimini yasaklar ve Latin Kilisesinin yönetimini onaylar. Buna Ortodoks kilisesi gücenir ve kabul etmez. Katolikler Ortodoks mallarına el koyarlar ve bazı Ortodoks Piskoposlar ayrılıkcı oldukları için yakılırlar. 1231 yılında 13 Ortodoks keşişi Katolik ilkeleri benimsemedikleri için Kantara’da yakılırlar.

Akka Kalesinin Müslümanlar tarafından alınmasından sonra Kıbrıs Kadınlarının üzüntülerini vurgulayan giysi.

Lüzinyan Kraliyet Arması
Üst Sol : Kudüs Haçı
Üst Sağ : Lüzinyan ailesi arması
Alt Sol : Kıbrıs Aslanı
Alt Sağ : Ermenistan Aslanı

St. Nicolas Katedral Kilisesi

Venedik-Ceneviz Kavgası
1372 yılında Kıbrıs’ın üzerinde felaket bulutları dolaşır.
Kıbrıs tacı, Ayia Sofya’da
Kudüs tacı, St. Nicholas’da törenle takılırdı.
Kral Peter II.nin atının sol tarafını Venedik, sağ tarafı Ceneviz temsilcisi tutardı.
Ceneviz’liler Amiral Fregoso’yu gönderip Mağusa!yı aldılar. (1372-1464)
Mağusa 1464’de Kral James II tarafından alındı.

Catherina Cornaro & James
Kıbrıs’ın son Kral ve Kraliçesi.
James II (D. 1440- Ö. 6.7 1473)- Hük. 1460-1473)
James III (1473 – 1474)
Caterina Cornaro
(D.1454-1510)
Adaya gelişi . 1472
Hük. 1474 – 1489

Caterina Cornaro Kıbrısın son kraliçesi
Doğumu : 1454 Grand Canal
Hükümranlığı : 1471 – 1489
Annesi : Donna Fiorenza, Yunan Prensesi
Babası : Mark Cornaro, Venedik Asili
Ailesinde 9 tane Cardinal vardı.

Aile Arması

İsarionlu Yahudi Doktor

Lefkoşa Eski Surları

Bragadino

Kıbrıs’ı, başka haritaların içerisinde değil, yalnızca Kıbrıs olarak tek başına ele alan ilk harita, Venedikli denizci Bartolemmeo tarafından 1480 yılında çizilen haritadır.
Kıbrıs’ın ayrıntılı ve gerçeğe uygun olarak hazırlanmış ilk haritaları ise, Ada’nın Türkler tarafından işgal edileceği haberlerinin yoğunlaştığı 1570 yıllarından itibaren çizilmeye başlanır.

1570 yıllarından itibaren çizilmiş haritalar.
Geçmiş tarihi boyunca adada hükümran olan 13 ayrı egemen ve bu egemenler tarafından konuşulan 13 ayrı dil, yöre isimlerinin çok çabuk değişmesinin en önemli etkenlerinden birini oluşturur.

Bilindiği gibi; Kutsal topraklara gitmek ve hacı olmak isteyen Avrupalılar, dönemin tek ulaşım yöntemi olan deniz yolunu seçmek zorundaydılar. Venedik limanından yola çıkan yelkenli gemiler, rüzgarın esme doğrultusunda, sırası ile Girit, Rodos ve Kıbrıs adalarına uğrayıp
kumanya, su ve tuz
gereksinimlerini karşılıyor,
bu ihtiyaçların giderilmesin-
den sonra da yollarına,
bu güzergâh üzerinden
devam ediyorlardı.

Uzun yıllar sürecinde seksen seyyah, Kıbrıs adası ile ilgili anılarını ve gezi notlarını oniki ayrı dilde yayınlamışlardır. Bu yayınlar dikkatle incelendiği zaman, Kıbrıs’ta adı geçen yer isimlerinin, isimleri kaleme alan seyyah yazarların kültürel kimliklerine göre değişikliğe uğradığı, açıkça görülmektedir.

Franco, 1570 yılında hazırlamış olduğu Kıbrıs haritasında, Kıbrıs adasını gerçeğe yakın şekli ve ölçüleriyle ilk kez vermiştir.
Haritada 564 coğrafi isim bulunmaktadır. 279’u yerleşim birimi ismidir.

Hıristiyan Avrupası’nın Kıbrıs’a olan yakın ilgisi, Kıbrıs’ın Türkler tarafından fethedileceği haber-lerinin yayılmaya başladığı günlerde olduğu kadar, fetih ve fetih sonrasında da devam etmiştir.
Bu büyük ilgi ve talebe karşılık, başta Venedik ve Hollandalılar olmak üzere birçok harita yayımcısı ilginç kompozisyonlarla zenginleştirdikleri çok sayıda Kıbrıs haritasını, meraklıları için piyasaya sürmüşlerdi. Haritaların, farklı yayıncılar tarafından çeşitli dillerde hazırlanarak piyasaya sürülmeleri nedenleriyle de yer ve yöre isimleri, sürekli olarak değişim göstermekteydi.



Düka Altını
Sınıf yapısı

Parici : Sahiplerine hayat boyu bağlı esir.
Levteri : Para karşılığı serbest kalan Parici.
Perpiriarii : Her yıl Dük ve Prenslere 15 perpiri ödemek zorundaydılar.
Arnavut : Kıyıları koruyan askerler.
Beyaz Venedik : Hür fakat vergi ödeyen köylüler.
Asiller : Kıbrıs’ın sahipleri

Ortaçağ Topları

Stradiot

Kaptan Ali Paşa Kalyonu

Lala Mustafa Paşa

1570 Çıkarması

Mağusa Limanı

Mağusa Girişi

Tuz Kaçakçıları

Vebalı hastaya bakan Doktor
1348 -1349 yılında adada süren veba salgını, nüfusun üçte birinin ölümüne neden olmuştur.
1438 yılındaki veba salgını ise 17 ay sürer.

Ortaçağ Doktoru

Yün eğiren kadınlar, Ortaçağ

Orta Çağ Köylüsü

Yağmur Duası
Hıristiyanlık
Katolik – Ortodoks – Protestan

Ortodoks Kilisesi, Rum Ortodoks Kilisesi
veya Doğu Ortodoks Kilisesi.

Orthodoksos : “Doğru Görüş” manasındadır.
Balkanlar, Slav Ülkeleri ve Ortadoğu ülkeleri.
İstanbul’daki Fener Patriğinin unvan üstünlüğünü tanıyan özerk kiliseler topluluğudur.
Ayrılık Kökeni:

İlahi farklılıktan çok siyasal ve kültürel’dir.
Batı Hıristiyanlığına egemen olan Batı Roma imparatorluğunda yazı dilinin Latince olması.
Doğu’ya hakim olan Doğu Roma imparatorluğunun Yazı dilinin Yunanca olması.
Hristiyanlığın ilk kaynakları:

Yunanca idi. Fakat V.ci yüz Yıla değin Yunanca’nın önderliğinde kalan Mısır ve Suriye Hıristiyanları, MS 431’de Ephesos ve MS 451’de Khalkedon konsilleri kararına karşı çıkınca Yunanca geriledi.
Öte yandan Avrupa’da Latin Hristiyanlığı yayılmaya başladı.
Charlemagne 9.cu YY’da Batı Roma’yı canladırmaya çalışması, öğreti ve ayinlerdeki önemsiz farklılıklar ayrılığı başlattı.
Batılı Hıristiyanlar Nikaia Ekümenik konsey toplantısında “oğuldan” ifadesini eklemesi ve Doğuluları sapkınlıkla suçlaması, Bizanslıları çıldırttı.
1054 yılında Papa IX. Leo ve Patrik Mikhail Keroullarios birbirlerini aforoz ettiler. Bu küskünlük ancak 1965’de sona erdi.

Dini ayrılık :
Katolikler’de üçleme anlayışında Tanrının öz birliği vurgulanır.
Ortodokslar üçlemeyi ayırır.
Batı’da tanrı katında aklanma vardır.
Doğu’da tanrı ile birleşme veya tanrısallaşmadır.
Batı’da Kilise Tanrı ile insan arasında bağ oluşturan bir aracı ve öğreti doğruluğu yeridir.
Doğu’da Tanrı ile insanın yüz yüze geldiği beraberlik yeridir.
VAFTİZ :

Bebek sağlıklı ise doğduktan 40 gün sonra Vaftiz edilir. Vaftiz işlemi Kilisede yapılır ve Vaftiz Babası bebeğin Hıristiyanlık dinine ilk adımı atmasından sorumludur. Anne evde kalır ve çocuğu Kiliseye ebe veya ailenin yakın dostu bir bayan götürür. Papaz ile Vaftiz baba, kilisede önlü-arkalı yürürlerken, Papaz soru sorar, “Şeytandan vazgeçiyormusun?” Vaftiz baba “Evet” der. Papaz “Ona tükür” der, Vaftiz baba yere tükürür. Bu işlem 3 kere yapılır. Bundan sonra çocuk 3 kere suya batırılarak Vaftiz edilir ve üzerine kutsal yağ sürülür.
Eve girmeden önce, anne kapı eşiğinde durur ve 7 defa başını eğer ve “Affedilmesini” ister. Sonra anneye çocuğunu 7 yaşına kadar dine bağlı tutacağına dair söz verdirilir. Vaftiz Baba çocuğun okumasından ve eğitiminden sorumludur. Vaftiz töreninden sonra ziyafet verilir ve her kes çocuğun sağlığı için yiyip içerek olayı kutlar.
YILBAŞI
Yılbaşı gününün kutsal Azizi Kesera’lı Aziz Basil’dir. [ D.329, Ö.1.1.379]. Yılbaşı gecesi Golifa hazırlanır ve Vasilobitta’nın [Aziz Basil’in çöreği] üstüne konur. Bu çörek buğday kremasından yapılır ve üstüne susam ekilir. İçine konan para kime rast gelirse o senenin şanslısı olur.
Zeytin yaprakları, mangalda yakılır ve dilek tutulur. Eğer yapraklar yanarken sıçrayıp sesler çıkarırsa, tutulan dileğin yerine geleceğine inanılır. Eğer hiç ses çıkmaz ise, dilek yerine gelmeyecek demektir.
Gece, büyükler küçüklere ve sevenler birbirlerine hediyeler verirler.
Yılbaşı günü hapşıranın o sene boyunca yaşayacağına inanılır.
Kataklismo Yortusu
Ortodoks Paskalyasından sonraki 50.ci günde başlar. Sadece Kıbrıs’ta kutlanır.
“Can için” olan Cumartesi günü başlar ve o gün hiç kimse çalışmaz. Ölmüşler için dua edilir ve mezarlığa ve Kiliseye buğday yemeği götürülür.
Pazar günü diz çökme ayini yapılır. Üç kere diz çökülür ve deniz kenarında dolaşılarak birbirlerine su atılır.
Pazartesi günü Kataklismo günüdür. “Kutsal Deniz” veya “Sel gibi akmak” olarak tanımlanır.
Cuma günü başlar ve Çarşambaya kadar devam eder.

İplik Eğiren Kadın-1904
Kıbrıs Adasının bilinen 24 değişik ismi:
Aerosa, Amathusia, Salaminia, Aspelia, Aspellia, Cerastin, Cehtim, Cehtin, Cethina, Chetima, Collinia, Cripton, Cytherea, Macaria, Paphia,, Qibris Adasy, Amatusa, Achamantide, Spelia
Cerastin, Machara,
Macharia, …


Bildiri :KIBRIS HRİSTİYAN TARİHİTarih: 14 Ekim 2004
Düzenleyen: Kıbrıs Rehberler Birliği
Yer: Lefkoşa, KKTC