GENEL TOPİK

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi bu yıl Nobel fizik Ödülü'nü maddenin doğasına yeni bir kavrayış sağlayan iki ayrı keşfe paylaştırdı. Bu keşifler ile dünyanın kusursuz şekilde simetrik hareket etmemesinin nedeninin mikroskobik seviyedeki simetriden sapmalar olduğu ortaya konulmuştu.
Atomaltı fizikte "kendiliğinden simetri kırılması" (spontaneous broken symmetry) olarak tanımlanan mekanizmayı keşfinden dolayı Japon asıllı ABD vatandaşı Yoichiro Nambu ödüle layık görüldü. Nambu, 1960'lı yıllardaki bu keşfi ile evrenin dört temel kuvvetinden yerçekimi dışındaki üçünü birleştiren standart fizik modelinin oluşmasına yardımcı olmuştu. Standart Model (SM), gözlemlenen maddeyi oluşturan, şimdiye dek bulunmuş temel parçacıkları ve bunların etkileşmesinde önemli olan üç temel kuvveti açıklayan kuramdır. Sözü geçen bu kuvvetler, elektromanyetik kuvvet, zayıf nükleer kuvvet (elektro-zayıf kuvvet) ve güçlü nükleer kuvvettir.
Şu anda 87 yaşında olan Nambu, Chicago Üniversitesi'ndeki Enrico Fermi Enstitüsü'nde görev yapıyor.
Ödülün kalan yarısı da yine Japon bilim insanlarına gitti. Makoto Kobayashi ve Toshihide Maskawa'yı ödüle götüren, doğada en az üç farklı kuark ailesinin varlığını öngören simetri kırılmasının kökenini keşifleri oldu. 2 aileli durum için ilk defa Nicola Cabibbo tarafından yazılan matris, 3 aileli duruma Makoto Kobayashi ve Toshihide Maskawa tarafından genelleştirildiği için onların isimlerinin baş harfleri ile anılır:

CKM matrisi. Kobayaşi ile Maskava, çalışmalarında kuarkın altı tipini öngördüler: yukarı, aşağı, olağan dışı, çekici, alt ve üst.

1940 doğumlu Maskawa, Kyoto Üniversitesi'nde ve Kyoto Sangyo Üniversitesi'nde profesör olarak görev yapıyor. 1944 doğumlu olan Kobayaşi ise Japonya'daki Yüksek Enerji Hızlandırıcı Araştırma Örgütü'nde çalışıyor.

Derleyen: Gökhan Atila